گام جدی حل مشکلات‌ بانکی با فناوری بلاک چین

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گذاری آنلاین،با توجه به اینکه شبکه ققنوس با هدف بهره برداری از فناوری بلاک چین برای حل برخی از مشکلات اقتصادی و شبکه بانکی پا به عرصه حضور گذاشته است در این میزگرد تلاش شده به ابهامات کارایی این شبکه پاسخ داده شود.

بلاک‌چین یکی از آن دسته از فناوری‌های جدیدی است که می‌تواند سیستم تبادل پول در جهان را متحول کند، این فناوری با تکنولوژی سیستم دفتر کل توزیع‌شده می‌تواند بسیاری از تعاریف را در اقتصاد دیجیتال تغییر دهد. این فناوری مزیت‌های فراوانی از جمله شفافیت، افزایش امنیت، کاهش هزینه تبادلات مالی را به همراه دارد و از آن به عنوان زیر ساخت آینده خدمات مالی یاد می‌شود. کنسرسیوم ققنوس با بهره برداری از فناوری بلاک چین و با مشارکت چهار بانک و یک شرکت خصوصی برای حل برخی از مشکلات اقتصادی و شبکه بانکی پا به عرصه ظهور گذاشته است. با توجه به اهمیت این موضوع میزگرد «شبکه ققنوس، فرصت‌ها و چالش‌ها» با حضور حسین اسلامی قائم مقام، محمد صمدی مدیر فنی، امیرحسین جلالی فراهانی مدیر حقوقی کنسرسیوم ققنوس، بهزاد عمرانی نماینده کارگروه بلاک‌چین کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین المللی و رضا نورمحمدی کارشناس حوزه فناوری در باشگاه دیجیتال ایبِنا برگزار شد. آنچه که در زیر می خوانید مشروح این میزگرد است:

بهزاد عمرانی- نماینده کارگروه بلاک چین کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی: بخش خصوصی با راه‌اندازی شبکه ققنوس و عرضه توکن های دیجیتال ریسک بزرگی را متقبل شده است زیرا از یک فناوری جدیدی بهره برده است. ازاین‌رو به‌طورمعمول اولین گروه‌هایی که برای بهره‌گیری از یک فناوری نوین پیش‌قدم می‌شوند همواره دچار اشتباهاتی می‌شوند و باید ظرفیت تحمل این اشتباهات در اجتماع برای رسیدن به مزیت‌های فناوری نوین وجود داشته باشد. بر اساس بررسی‌ها یکسری مشکلات تکنولوژیک و کسب‌وکاری در شبکه ققنوس وجود دارد که منجر به این می‌شود که کارشناسان امر این مدل را به‌عنوان یک مدل برنده ارزیابی نکنند. مهم‌ترین مساله‌ای که تاکنون به‌صورت برجسته از ققنوس در رسانه‌ها منتشرشده، این تلقی را پررنگ می‌کند که ققنوس باهدف توکنایز کردن اموال مازاد بانک‌ها و فروش این دارایی‌ها به مردم پا به عرصه ظهور گذاشته است، درصورتی‌که در مدل‌های کسب‌وکار یک بیزینس زمانی می‌تواند، تداوم پیدا کند که مدل آن بر اساس ایجاد گردش اقتصادی و سودآوری باشد.

بر اساس سپید نامه شماره یک ققنوس آمده سرمایه‌های خرد در فضاهای پربازده تزریق می‌شود درحالی‌که در سپید نامه شماره دو عنوان‌شده سرمایه‌های خرد درجاهایی که خیلی پربازده نیستند، سرمایه‌گذاری خواهد شد که در این صورت چه تضمینی برای سودآوری سرمایه‌ها و چه مشوقی برای مردم برای مشارکت در ققنوس وجود دارد؟

موضوع دیگری که در ققنوس مطرح‌شده، این است که هر دارایی قرار است یک‌بار در این شبکه توکنایز شود و حال این سؤال مطرح می‌شود بر اساس این تفکر قرار است این شبکه چند توکن داشته باشد؟

حسین اسلامی، قائم‌مقام کنسرسیوم ققنوس: با توجه به این‌که تاکنون تجربه کار اشتراکی در بانک‌ها کمتر اتفاق افتاده، ققنوس از این منظر دارای یکسری نقاط مثبت قابل دفاع است البته دارای ابهاماتی نیز هست که باید به آن پاسخ داده شود. در شبکه ققنوس چند مجموعه به‌جای این‌که هرکدام به‌طور مستقل به سمت بهره‌گیری از فناوری بلاک چین حرکت کنند به‌منظور کاهش هزینه‌ها و همفکری بیشتر دورهم جمع شده‌اند. شبکه ققنوس همچنین فرصتی برای تجربه یک همکاری غیرمتمرکز به وجود آورده است و بدون وجود یک‌نهاد مرکزی فعالیت خود را آغاز کرده و نزدیک به 18 ماه است که در قالب چندین کارگروه و چهار کارگروه اصلی باوجود نگرش‌های متفاوت و بحث‌های متنوع به مشکل جدی برخورد نکرده و به‌صورت مداوم در حال فعالیت است. این شبکه به‌جایی رسیده که درنهایت توانسته سفید نامه ققنوس را با تأیید تمام اعضا امضا و منتشر کند و تمام این پروسه بدون وجود یک رگولاتوری در رأس کار اجرایی شده است و به یک اجماع در این شبکه دست‌یافته‌ایم.

نکته مهم دیگر این است که ققنوس با تمرکز بر یک فناوری جدید در مقطعی که فاصله ایران از این فناوری با دنیا زیاد نیست، شکل‌گرفته که یکی از نقاط قوت در این بخش است. حال علامت سؤال دراین‌بین چیست؟ این است که شبکه ققنوس ادعاهایی کرده که آرزوهای این شبکه است و بدین معنا است که در حال حاضر محقق نشده ولی هدف و علاقه جدی در ققنوس برای تحقق این ادعاها وجود دارد. مدیران ققنوس امیدوار هستند در این شبکه با بهره‌گیری از فناوری بلاک چین بتوانند یکسری از مشکلات کشور و شبکه بانکی را حل کنند و به همین منظور با بررسی مشکلاتی که تابه‌حال وجود داشته، آن دسته از مشکلات را که این فناوری می‌تواند به رفع آن کمک کند، رصد کرده و از منظر فنی و حقوقی با همکاری مشاوران خارجی و متخصصان حقوقی کارهایی که می‌شود بر روی این پلت فرم با اتکا به قوانین فعلی کشور اجرایی کرد بررسی‌شده است.

همچنین از منظر کسب‌وکار و اقتصادی بررسی‌شده در بخش‌ها به نحوی حضور پیدا کنیم که در درجه اول این حضور آسیب‌زننده نباشد و در اولویت دوم این حضور منجر به ایجاد منافع برای مردم شود. ازاین‌رو در ابتدا نگاه مدیران ققنوس ایجاد ارزش‌افزوده به‌نحوی‌که هم مشکلات بانک‌ها حل شود و هم منافع خریداران در تمام حوزه‌ها بخصوص املاک مازاد بانک‌ها حفظ و سودآوری سرمایه‌های خرد تضمین شود، بوده است. این امر البته نیازمند یک بلوغ است.

تحقق اقتصاد دیجیتال که وزیر اقتصاد به‌عنوان اقتصاد هوشمند از آن نام می‌برد، نیازمند ایجاد یکسری زیرساخت‌ها است. ایران در حوزه‌ای مثل پیام‌رسان‌ها و تاکسی‌های اینترنتی یک بلوغ عجیبی از خود نشان داده که در کشورهای اروپایی کمتر دیده‌شده است درصورتی‌که در یکسری از حوزه‌ها بسیار عقب هستیم و اکنون دچار یک عدم هم‌آوایی شده‌ایم. ققنوس قرار نیست به‌تنهایی پرچم‌دار اقتصاد دیجیتال در کشور باشد و بتواند به‌یک‌باره تمام موضوعات و چالش‌های بزرگ کشور را حل کند زیرا این روند نیازمند ایجاد یک سری زیرساخت اعم از حقوقی و فنی است و نوع نگاه مدیران ارشد هم به این موضوع بسیار تأثیرگذار است.

بهزاد عمرانی: بر اساس مطالب منتشرشده در رسانه‌ها از ققنوس، تلقی می‌شود خود بانک پروسه توکنایز کردن املاک مازاد را مدیریت می‌کند که در این مدل امکان سودآوری واقعی وجود ندارد. به عقیده من برای سودآور کردن املاک مازاد بانک‌ها، ناشران در ققنوس باید از یک هویت دیگری به‌غیراز بانک برخوردار باشند که می‌تواند یک شرکت سرمایه‌گذار که تبحر real estate دارد، باشد تا توانایی کسب سودآوری از املاک مازاد بانک‌ها وجود داشته باشد زیرا بانک‌ها نشان داده‌اند که از این توانایی برخوردار نیستند. ققنوس اگر دارای نهادهایی قدرتمند برای سودآور کردن املاک مازاد بانک‌ها به‌عنوان ناظر باشد و بانک‌ها املاک مازاد و دارایی‌های خود را به این نهاد بسپارند راهکار بهتری است. در این مدل برفرض مثال 50 ناشر نسبت به توکنایز کردن املاک مازاد بانک‌ها اقدام و توکن خود را منتشر می‌کنند که در صورت بروز رخدادهایی اثرات آن در اقتصاد کم‌رنگ‌تر خواهد بود.

حسین اسلامی: به عقیده من جایگاه ققنوس با کسب‌وکارها به وجود آوردن یک اکوسیستم است. ققنوس متخصص هیچ‌کدام از دارایی‌هایی که قرار است در این شبکه توکنایز بشود، نیست. ققنوس قرار است متخصص توکنایز کردن دارایی‌ها باشد و این موضوع مسئله‌ای بین‌رشته‌ای است، بدین معنا که ما در حوزه real estate با متخصص آن مشارکت کنیم یعنی کسی که می‌تواند از این بخش سود به دست بیاورد که به‌طورقطع بهترین آن‌ها بانک‌ها نیستند و باید همکاری جدی با متخصصان در این بخش را آغاز کنیم. درست است که ققنوس می‌خواهد معضل اموال مازاد بانک‌ها حل کند ولی اگر می‌خواهیم با استقبال مردم همراه شویم باید ویژگی‌هایی داشته باشیم که منجر به استقبال مردم از این موضوع شود زیرا تنها یک فناوری نوین نمی‌تواند منجر به رغبت مردم شود. منافع مادی و سودآوری کوتاه‌مدت و بلندمدت است که منجر به استقبال مردم از این طرح می‌شود. باید به این نکته نیز توجه کرد که داشتن منافع معنوی نیز می‌تواند ابزار مشوقی برای مشارکت و سرمایه‌گذاری مردم باشد.

جایگاه ققنوس این است که قرار توسعه‌دهنده پلت فرم و اکوسیستم باشد، ازاین‌رو متخصصان در حوزه املاک را دعوت و با همفکری آن‌ها پیشنهاد جدید باارزش افزوده مناسب را روی میز می‌گذاریم. ققنوس در تمام جلسات معرفی این شبکه آرزوها و اهداف خود را بازگو می‌کند ولی آنچه به‌صورت رسمی امضاءشده و در چارچوب آن قراردادهای خود را با مجموعه‌هایی که میزبان این شبکه هستند به امضاء رسانده‌ایم تحت عنوان سپید نامه 1.1 است که به تمام بندهای آن پایبند و از آن دفاع می‌کنیم البته این نسخه هنوز ابهاماتی دارد. شبکه ققنوس هنوز نسخه قابل‌عرضه در خصوص اموال مازاد بانک‌ها و دیگر دارایی‌ها منتشر نکرده است. البته پیش‌نویس‌هایی تابه‌حال به‌دست‌آمده که به‌صورت مداوم در کارگروه‌های مختلف بررسی می‌شود.

شبکه ققنوس ادعا ندارد که این مدل در تمام حوزه‌ها می‌تواند راهگشا باشد زیرا در برخی از بخش باید صبر پیشه کرد تا به بلوغ لازم در آن ایجاد شود. ققنوس دارای یک پلت فرم مبتنی بر یک توکن خاص به اسم پیمان است که توکن native asset و brisk token آن است و ما در خصوص مواردی که به‌صورت مکتوب در سپید نامه ققنوس آمده آماده شنیدن نظرات هستیم و این موارد نیز قابل‌تغییر هستند و به شیوه تغییر هم در این پلت فرم در سپید نامه اشاره‌شده است.

real estate از پیچیده‌ترین توکن های ققنوس از چندین منظر است. اول این‌که آن دسته از اموال مازاد بانک‌ها که از قابلیت نقد شوندگی خوبی برخوردار بوده‌اند تاکنون فروخته‌شده است. نکته دوم این‌که باید بررسی شود که نگاه مردم به real estate در توکنایزه کردن همانند نگاهی است که به طلا دارند؟، نکته سوم این‌که در real estate با انواع مختلف اموال تملیکی، ملکی، اداری و تجاری مواجه هستیم و در برخی مواقع قیمت تمام‌شده این املاک مازاد به‌گونه‌ای است که استقبال مخاطب را به همراه نخواهد داشت و نکته چهارم این‌که بانک‌ها برای تأمین مالی دست به عرضه اموال مازاد می‌زنند یا قصد فروش دارند، مطرح است. real estate با پیچیدگی‌های متعددی همراه است و این سؤال کلیدی که باید تعداد زیادی توکن در خصوص این دارایی داشته باشیم. کارشناسان اقتصادی معتقد هستند ملک‌هایی که در این فرآیند قرار می‌گیرند باید همگن باشد، ازاین‌رو ممکن است بسته‌هایی از اموال مازاد مختلف در این پلت فرم عرضه شود و هرچند ماه یک‌بار هم این بسته از منظر قیمتی مورد ارزیابی دوباره قرار می‌گیرد. مدلی که در نمونه‌های خارجی متداول است، توکنایز کردن املاک همگن است که در تعداد توکن ها نیز محدودیتی قائل نمی‌شوند که این مسئله قابل بحث و بررسی است و در اولین سپید نامه‌ای که در این حوزه منتشر می‌شود به دقت بیشتری این موضوع بررسی و نظر نهایی در این خصوص اعلام می‌شود.

رضا نور محمدی، کارشناس فناوری: موفقیت ققنوس مشروط به این است که دارایی‌هایی که توکنایز می‌شود، سودآور باشد که اگر نباشد این شبکه به محملی برای شکل‌گیری یک ثامن‌الحجج دیگر تبدیل می‌شود برای جلوگیری از این امر چه راهکاری اندیشیده شده است؟

این بستر دارای دارندگان توکن و دارایی در یک‌طرف و تقاضاکنندگان توکن تا در طرف دیگر و غیرمتمرکز است که از این منظر شاید در ابتدا آسیب‌هایی ببینیم ولی جنس آن از جنس ثامن‌الحجج و امثال آن متفاوت خواهد بود. ققنوس شاید به تاکسی یاب های اینترنتی یا مجموعه‌های که خریدوفروش c2c انجام می‌دهند شبیه‌تر باشد، ازاین‌رو مسئولیت حقوقی تمامی اتفاق‌هایی که روی این بستر رخ می‌دهد با ققنوس نیست و تنها یکسری از مسئولیت‌ها با شبکه و دیگر مسئولیت‌ها با میزبانانی است که این دارایی را عرضه می‌کنند. البته بین ناشر و میزبان هم یکسری از مسئولیت‌ها به عهده هر دو طرف است و این موارد به‌خوبی نشان می‌دهد که ماهیت ققنوس با ثامن‌الحجج کاملاً متفاوت است. البته باید کار بیشتری در بخش ناشران صورت گیرد و اصلاحاتی در این زمینه اعمال شود تا ناشرانی که در حال حاضر داریم و به‌عنوان اینشوئر می‌شناسیم به ابزارهای دیگری مجهز شوند تا توانمندی‌های دیگری هم داشته باشد.

بهزاد عمرانی: سال‌ها است نظام بانکی با املاک مازاد بانک‌ها با مشکل برخورد کرده است که برای رفع آن نیز شرکت فام هم تأسیس اما درنهایت کارایی لازم در این بخش ایجاد نشد ققنوس در این بخش برنامه‌ریزی کرده است تدابیری اندیشیده که به سرنوشت فام دچار نشود؟

محمد صمدی، مدیر فنی کنسیرسیوم ققنوس: ققنوس یک پلتفرم برای توکنیزه نمودن دارایی‌ها و عرضه توکنهای رمزگذاری شده است. هدف از توکنیزه نمودن دارایی‌ها "ماده زدایی (Dematerilized) " و "دموکراتیک (Democratized)" شدن خدمات فناوری اطلاعات مرتبط با آنهاست. نتیجه این امر، سیال شدن دارایی‌ها و بهبود وضعیت اقتصادی خواهد بود.

همچنین برای این‌که در فضای بلاک چین دچار رفتارهای هیجانی نشویم در ققنوس بر اساس الگوهای متداول دنیا و مسئله محور به این موضوع نگاه شده است. اول مسائل و مشکلات نظام بانکی و اقتصاد را رصد کردیم و بعد این مسائل اولویت‌بندی شد که برای کدام‌یک از این مشکلات با فناوری بلاک می‌توان راهکاری پیدا کرد. در جریان پروژه ققنوس، 70 مسئله شناسایی شد و با مکانیزمی این مسائل اولویت‌بندی شد و درنهایت هفت مورد به‌عنوان اولین موارد کاربرد (use cases) انتخاب شدند و البته ققنوس محدود به این هفت مورد نیست بلکه این موارد در اولویت قرارگرفته‌اند.

املاک مازاد به‌طورقطع یکی از مشکلاتی است که در نظام بانکی وجود دارد و ما فکر می‌کنیم راه‌حل غیرمتمرکز می‌تواند در این بخش راهگشا باشد. اگر به ماهیت املاک مازاد نگاه شود، نکته اول منشأ اموال مازاد بانک‌ها است که از دو جنس، تملیکی وثایق تسهیلات و دیگر ناشی از افزایش سرمایه توسط صاحبان سرمایه به بانک‌ها واگذارشده است. حوزه املاک مازاد نیز یک جریان دائمی است، زیرا همواره برخی املاک به دلیل عدم توانایی استرداد تسهیلات توسط وام‌گیرنده به تملیک بانک درمی‌آید، ازاین‌رو باید مسئله وثایق در نظام بانکی حل شود که ققنوس به موضوع وثایق نیز در توکنایز کردن املاک مازاد بانک‌ها پرداخته است. این شبکه به دنبال یک راهکار مقطعی نیستی و قصد دارد برای این معضل یک راهکار بلندمدت پیدا کند. نکته بعدی این است که منشأ شکل‌گیری املاک که به‌واسطه افزایش سرمایه بوده یا از جنس تملیکی باید بررسی شود زیرا اگر تملیکی بوده این امکان که این دارایی مسموم باشد، وجود دارد. یکسری از املاک نیز با محدودیت‌های قانونی مواجه هستند مثل املاک مشاعی و در برخی دیگر نیازمند بازسازی و بهبود برای امکان فروش. شبکه ققنوس در این شرایط و با توجه به این محدودیت‌ها پیشنهاد کرده از ظرفیت غیرمتمرکز بودن بلاک چین برای حل برخی از این مسائل بهره‌برداری شود.

در درجه اول ققنوس با ایجاد شفافیت می‌تواند در موضوع عدم کارشناسی نامناسب املاک راهگشا باشد، زیرا با ایجاد یک ساختار اعتماد توزیع‌شده تمامی اجزاء بر روی فعالیت‌ها در این شبکه کنترل دارند که مانع از تخلف در این شبکه می‌شود. البته من منکر این نیستم که در این ساختار هم می‌تواند تخلف ارزش‌گذاری، رخ دهد اما به‌سرعت شناسایی و نسبت به آن واکنش نشان داده می‌شود. اشراف بر منشأ و شکل ساختاری املاک مازاد بانک‌ها منجر به این می‌شود که یک ابزار قابل‌اعتماد و غیرمتمرکزی مثل ققنوس بتواند راهگشای برخی از مشکلات در این بخش باشد. در ضمن نموی توان یک مدل واحد برای تمام انواع املاک مازاد بانک‌ها ارائه داد، زیرا شرط اول استقبال عمومی از این مدل و انگیزه سرمایه‌گذاری و تضمین سودآوری است. امیدواریم بانک‌ها به‌تمامی این نکات در طراحی مدل خود در عرضه املاک مازاد دقت کنند زیرا با توجه به هوشیاری مردم و این‌که در ققنوس اطلاعات به‌صورت شفاف در اختیار عموم قرار می‌گیرد، اگر سودآوری خریداران تضمین نشود از آن استقبال نخواهد شد. املاک مازاد بانک‌ها با پیچیدگی‌های متعددی مواجه و مدل‌ها تابع چند پارامتر است که تا امروز شناسایی‌شده است. اول این‌که توکن از جنس دارایی یا گواهی باشد و املاک مرتبط با این توکن‌ها همگن یا ناهمگن باشند، نکته بعد روش عرضه و توزیع خصوصی و یا عمومی باشد و به‌صورت یکجا یا در چند نوبت عرضه شود. افزون بر این، کاربردهای ثانویه برای توکن ها چه تعاریفی داشته باشند که منفعت عقلایی برای سرمایه‌گذاران خرد ایجاد کند. به‌عنوان‌مثال بانک‌ها توکن های املاک مازادی که عرضه می‌شود را خود به‌عنوان وثیقه برای اعطای تسهیلات بپذیرند که وثیقه پذیری توکن ها در نظام بانکی از نکات قوت ققنوس است. کاربردهای دیگری می‌توان روی توکن املاک تعریف کرد که توسط ناشرین و بازار گردان‌ها باید ایجاد شود.

این‌که نوع توکن باهدف تأمین مالی و یا فروش است، مدل اقتصادی آن را متفاوت خواهد کرد البته فشار بر بانک‌ها بر روی فروش املاک است. تعیین روش بازخرید و تضمین نقد شوندگی توکن ها خود نیز عامل مهمی است. در حوزه املاک مازاد با سه تا از بانک‌های میزبان ققنوس که در حال مذاکره هستیم سه مدل کاملاً متفاوت تعریف‌شده و فرض ما بر این است که ناشرین باهوش هستند و بر این مسئله اشراف دارند که انگیزه و شرایط مناسب برای منفعت عقلایی در این سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران خرد را باید فراهم کنند.

بهزاد عمرانی: ققنوس به غیر املاک مازاد بانک‌ها در چه بخش‌های دیگری برنامه دارد؟

امیرحسین جلالی فراهانی، مدیر حقوقی کنسرسیوم ققنوس: ققنوس به عنوان یک پلت فرم و یک سکوی فناوری می‌تواند کاربردهای گسترده و گوناگونی داشته باشد و توکن احراز هویت، املاک مازاد، وثایق بانکی و انواع دارایی های دیگر از جمله دارایی های نا مشهود می تواند در این شبکه تولید و عرضه شود. ققنوس یک ابزار و لوح سفیدی است که می توان هر کارکردی را از آن انتظار داشت. البته مفهوم توکن از منظر فنی راحت‌تر از منظر حقوقی است، زیرا هر توکن از نظام حقوقی متفاوت و کاملا متمایزی پیروی می‌کند. به ویژه آنکه قرار است تمام این توکن ها مورد مبادله و تهاتر نیز قرار گیرند که به این ترتیب، تعامل پذیر کردن نظام های حقوقی آنها به سادگی امکان پذیر نخواهد بود

نظام تبادل دارایی های رمزینه ای قرار است با نماد های مالکیتی یا همان توکن ها در ققنوس ایجاد شود. این کار در ظاهر با محدودیتی از منظر فنی روبرو نیست، اما از منظر حقوقی به منظور ساده سازی مسائل حاکم بر آن این جمع بندی حاصل آمده که توکن ها ماهیت مستقل داشته باشند و دارایی پشتوانه آنها تنها برای تضمین تعهدات صدور و معاملات آنها مدنظر قرار گیرد. به این ترتیب، در زیست بوم ققنوس دو نوع توکن دارایی و گواهی تعریف شده است. توکن گواهی در واقع به میزان معینی مالکیت از دارایی پشتوانه دلالت دارد. بر فرض مثال وقتی 5 توکن گواهی ازیک ملک در اختیار فردی باشد، بدین معنا است که اگر آن ملک به 1000 توکن تقسیم شده باشد 0.005 ملک به شخص تعلق دارد وبه تبع از حقوق مالکانه نسبت به عین و منافع ملک برخوردارست و در مقابل هر گونه ضرر و عیبی هم که به ملک وارد شود به همان میزان به دارنده توکن ضرر نیز منتقل می شود. از این رو از آنجا که انتشار توکن گواهی برای فروش املاک در گام نخست مشکلات متعدد حقوقی، هم برای خریداران و هم فروشندگان ایجاد می کند فرآیند توکنایز کردن دو مرحله ای طراحی شد؛ به این ترتیب که در گام نخست توکن دارایی عرضه می شود که مالیت مستقل دارد و می تواند در بازار مورد تبادل قرار گیرد و حتی بازار ثانویه آن هم شکل بگیرد و در گام بعدی مزایده ای برای واگذاری آن ملک برگزار می شود که شرط حضور در این مزایده، دارابودن توکن های دارایی عرضه شده از سوی مالک (ناشر) ملک، بازخرید آنها و تحویل سهم قابل افراز از ملک به ارائه دهندگان توکن ها می باشد. .

این مدل با استقبال ذی نفعان این حوزه مواجه شده است، زیرا ریسک ها و چالش های حقوقی اصلی را تا حدود زیادی کاهش می‌دهد. البته مباحث اقتصادی این مدل نیازمند تحقیق و بررسی بیشتر است، زیرا جواب به این پرسش که توکن هایی که عرضه می شود به هنگام بازخرید بر اساس ارزشی که پیدا می کند باید محاسبه شود یا خیر به تیم اقتصادی در این بخش سپرده شده است. شبکه ققنوس نظام مبادلات دارایی ها مبتنی بر این مدل را طراحی کرده و می‌توان آن را به سایر دارایی‌ها به ویژه دارایی‌های به اصطلاح ناهمگن تسری داد. ذکر این نکته ضروری است که در بعضی از حوزه‌هایی که دارایی‌ها ماهیت همگن دارند، ممکن است توکن گواهی قابلیت عرضه داشته باشد مانند کالاهایی که در بورس کالا عرضه می شود اما همانطور که گفته شد، در خصوص دارایی‌هایی که پشتوانه آن ماهیت ناهمگن دارد، فرآیند را دو مرحله ای دنبال خواهیم کرد.

رضا نورمحمدی: با توجه به این‌که پلت فرم برنا شرکت خدمات انفورماتیک در خصوص احراز هویت فعالیت دارد و چه فرقی در توکنی که ققنوس در این خصوص عرضه می‌کند وجود دارد، آیا موازی کاری در این بخش صورت نگرفته است؟

محمد صمدی: با توجه به اطلاعاتی محدودی که در خصوص برنا منتشرشده، شاید مقایسه، قضاوت و اعلام نظر کار درستی نباشد و بهتر است بنده متمرکز شوم در معرفی بهتر توکن احراز هویت ققنوس. در ققنوس اطلاعات هویتی شامل اقلام اطلاعاتی و تصاویر مدارک هویتی در ساختاری غیرمتمرکز توکنیزه شده و توسط یک عامل مورد اعتماد تطبیق و احراز می‌گردد و سایر ارکان شبکه می‌توانند به استناد تطبیق صورت گرفته و بهره‌گیری از ظرفیت امکانات رمزنگاری شبکه به اطلاعات هویتی دریافت شده اعتماد نمایند. راه‌حلی که ققنوس در خصوص احراز هویت پیشنهاد داده تنها محدود به حوزه بانکی نمی‌شود زیرا در این شبکه اطلاعات KYC توکنیزه شده و به خود فرد داده می‌شود و فرد مالک توکن هویتی است. به عبارتی این شبکه هویت را توکنیزه کرده و اطلاعات KYC بین چهار بانک عضو فعلی ققنوس پذیرفته و با اجازه کاربر به اشتراک گذاشته می‌شود. ساختار توکن KYC ققنوس مطابق با دستورالعمل شناسایی مشتریان نظام بانکی ابلاغی از سوی بانک مرکزی طراحی و اجرا شده است. هر فرد هر داده هویتی را در این شبکه می‌تواند کپی برابر اصل شده در اختیار داشته باشد و به متقاضی آن به اشتراک بگذارد. راه‌حل پیشنهادشده ققنوس در این بخش شامل توکنیزه کردن تصاویر اسناد هویتی و رسمی نیز هست. قابل‌ذکر است تاکنون چهار بار سپید نامه KYC ققنوس بازنویسی شده و در کمیته فنی انتقاداتی به آن وارد و اصلاحات آن اعمال‌شده است و امیدوارم در آینده نزدیک نسخه نهایی آن را منتشر نماییم.

رضا نور محمدی: آنچه از ققنوس در رسانه‌ها منتشرشده مبتنی بر این است که این پلتفرم قرار است دارایی‌های مازاد بانک‌ها را توکنایز کند درصورتی‌که ققنوس یک پلت فرم برای توکنایز کردن انواع دارایی‌هاست و املاک مازاد بانک‌ها یکی از این دارایی‌ها است اما این‌که چرا همچنین تفسیری از ققنوس در ابتدای امر شکل‌گرفته جای سؤال دارد؟

محمد صمدی: با توجه به این‌که چهار بانک در شبکه ققنوس قرار دارند و مسئله اصلی بانک‌ها در مقطع فعلی معضل املاک مازاد است این مورد بیشتر مرکز توجه قرارگرفته و برجسته‌تر شده است. اما سایر کاربردها نظیر توکنیزه کردن KYC و سکه طلا که دغدغه مردم هم هست در جریان است و در آینده نزدیک جزئیات آن‌ها نیز منتشر خواهد شد.

با توجه به این‌که ققنوس از یک فناوری نوین بهره می‌برد در حوزه‌ای وارد می‌شود که پیچیدگی‌های متعددی روبرو است و اگر ققنوس نتواند در این بخش عملکرد قابل قبولی داشته باشد ضعف‌ها را به نام این فناوری تمام می‌شود از این بهتر نبود در ابتدای کار ققنوس یک دارایی دیگر که ریسک کمتری داشته را توکنایز و عرضه می‌کرد و بعد از ایجاد یک اعتماد نسبی به وجود می‌آمد و بعد به سراغ توکنایز املاک مازاد بانکی می‌رفت؟

امیرحسین فراهانی: در عمل این اتفاق خواهد افتاد. زیرا تا زمانی که به یک اجماع حقوقی و اقتصادی برای توکنایز کردن املاک مازاد به ویژه با ذی نفعان اصلی این حوزه دست یابیم، توکن پیمان و KYC ققنوس عرضه خواهد شد.

محمد صمدی: توکن پیمان ققنوس در حال حاضر روی سایت این شبکه لایو شده است و اولین کاربرد ققنوس خود پیمان است. اگر یک نگاهی به فضای اقتصادی و میزان طلای آب‌شده‌ای که در چندین ماه گذشته توسط مردم خریداری‌شده و کارمزد آن داشته باشیم تمامی این شواهد بیانگر این است که در کشور یک ابزار سرمایه‌گذاری خرد مناسب و قابل‌اعتماد وجود نداشته که مردم به‌جای هجوم به بازار طلا و سکه با بهره‌گیری از آن، در یک فضای شفاف و قابل‌اعتماد سرمایه‌گذاری کنند. کارکرد ارز پیمان از دیدگاه ما ابزار سرمایه‌گذاری خرد نیست، اما با توجه به شرایط اقتصادی کشور و نوسانات طلا و دلار این توکن به‌صورت خودکار با توجه به تضامین و طلای پشتوانه آن به یک ابزار سرمایه‌گذاری خرد برای مردم تبدیل خواهد شد و عامه مردم می‌توانند بدون دغدغه مسائل امنیتی، سرقت و دشواری رفت‌وآمدهای بین‌شهری و مسائل تقلبی که در خرید طلا ممکن است، رخ دهد به سمت خرید توکن پیمان سوق پیدا می‌کنند.

مورد کاربرد دوم، توکن KYC است و من موافق این هستم که ققنوس در مراحل ابتدایی باید از موردهای ساده‌تر در فرآیند توکنیزه کردن دارایی استفاده کند و به همین دلیل عرضه توکن KYC سرعت گرفته است. اما به ملک هم نمی‌توانیم نه بگوییم زیرا خواسته جدی سرمایه‌گذاران اصلی ققنوس است.

موضوعات دیگر مانند سلف بسیار جدی است البته در این حوزه نیازمند همکاری اتاق بازرگانی هستیم. یکی از موضوعاتی که تولیدکنندگان صنایع فولاد و آلومینیوم مطرح می‌کنند، این است که پته سلفی که آن‌ها عرضه می‌کنند، جعل می‌شوند و می‌خواهند از ظرفیت ققنوس برای توکنایزه کردن سلف برای جلوگیری از جعل آن، استفاده کنند.

بهزاد عمرانی: با توجه به این‌که بخشی از جامعه هدف ققنوس، مردم اجتماع برای خرید توکن های این شبکه است چه راهکاری برای آشنایی مردم با این فناوری و اعتماد به ققنوس کرده‌اید و در درجه دوم شیوه استفاده از این فناوری به صورتی که برای همگان امکان‌پذیر و سهل باشد چگونه است؟

محمد صمدی: این مهم به آموزش و فرهنگ‌سازی نیاز دارد و مسئله کل دنیا در این حوزه است. در حال حاضر جمعیت کل جهان بیش از 7 میلیارد نفر و نفوذ اینترنت در کل نزدیک به 40 درصد است که در حدود 3 میلیارد نفر به اینترنت دسترسی دارند درصورتی‌که در کل دنیا تا پایان سال 2018، تنها 32 میلیون نفر کیف پول بیت کوینی داشته‌اند. این فناوری در دوره نونهالی خود نه‌تنها در ایران بلکه در کل دنیا به سر می‌برد. این فناوری به‌واسطه این‌که از قاعده GloSoMo که هم جهانی، بر بستر موبایل و اجتماعی است تبعیت می‌کند به‌طور حتم ضریب نفوذش نمایی خواهد بود. وظیفه فرهنگ‌سازی، آموزش و ساده‌سازی این فناوری به دلیل پیچیدگی‌هایی که دارد که باید به میزان زیادی ساده شود ولی ظرفیت اعتماد آن نیز مخدوش نشود. در این فناوری در عین ساده‌سازی باید موضوع شفافیت و حفظ حریم شخصی نیز تأمین شود که این مهم از چالش‌های جدی برای تمام شبکه‌های بلاک چینی و به‌تبع ققنوس است.

یکی از ظرفیت‌های بانک‌های میزبان که می‌تواند در این بخش کمک‌کننده باشد استفاده از ظرفیت اپلیکیشن های موبایلی و اینترنت بانک‌های بانک‌ها برای توسعه شبکه ققنوس است و ما امیدواریم کیف توکن ققنوسی بر روی اپ های موبایلی بانک‌ها و میزبان‌ها به‌منظور تسهیل این فرآیند ایجاد شود.

حسین اسلامی: قرار نیست عامه مردم از جزئیات این فناوری به‌منظور استفاده از آن اشراف داشته باشند و تنها باید طرز استفاده از این فناوری برای مردم ساده باشد و در حال حاضر بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت ابزارهای قابل‌اعتمادی دارند که با استقبال عمومی مواجه شده است و می‌توان از ظرفیت این ابزارهای برای ایجاد کیف پول ققنوس استفاده کرد. شبکه ققنوس قصد دارد راهکاری را ارائه کند تا عامه مردم به‌راحتی بتوانند از این فناوری بهره‌برداری و از آن استفاده کنند. مردم قرار نیست در استفاده از این فناوری بر زوایای مختلف آن تسلط داشته باشند و می‌توانند خیلی ساده دارایی‌های خود را روی اپلیکیشن های موبایلی ببیند و آن را انتقال دهند.

بهزاد عمرانی: چه سودی به خریدار توکن های ققنوس تعلق می‌گیرد؟

امیرحسین جلالی فراهانی: خرید توکن در شبکه ققنوس دو منشاء دارد ممکن است طلای پشتوانه داشته باشد و این طلا بر اساس قیمت جهانی طلا و نرخ دلار در نوسان است که این نوسانات بر قیمت توکن شخص تاثیر گذار است وچون پشتوانه توکن پیمان طلا است از افزایش یا کاهش نرخ طلا متاثر می شود. همچنین این توکن ها خریدار و فروشنده دارند و تعداد آن ها نیز محدود است از این رو اگر تعداد خریداران و استقبال از آن ها بیشتر از عرضه باشد به طور طبیعی قیمت توکن ها افزایش و اگر استقبال کمتر از میزان عرضه باشد، نرخ آن روند کاهشی می گیرد. بر اساس پیش بینی ها قیمت این توکن ها به صورت ناگهانی چند برابر و یا یک چندم نمی شود و با یک شیب معقول نرخ آن متناسب با استقبال مردم، قیمت ارز و طلای جهانی بالا و پایین می رود.

بهزاد عمرانی: به عقیده من شبکه ققنوس با توجه به این‌که از فناوری بلاک چین بهره می‌برد ولی به این دلیل که میزبان‌های اصلی آن بانک‌ها هستند، نمی‌تواند آن‌طور که بایدوشاید شفافیت ایجاد کند و به عقیده من بانک‌ها که ناشران توکن در ققنوس هستند، منافع سرمایه‌گذاران خرد برای آن‌ها اولویت ندارد و دراین‌بین ممکن است مردم متضرر شوند.

اگر توکن گواهی در بخش املاک منتشر و عرضه شود یک فرد با حتی یک توکن در یک ملک از حق مالکیت برخوردار می‌شود و باید در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت داشته باشد و این خود منجر به بروز بسیاری از چالش‌ها می‌شود چه راهکاری در این خصوص دارید؟

امیرحسین جلالی فراهانی : همانگونه که گفته شد، طبق برنامه ریزی به عمل آمده قرار نیست درخصوص املاک یا به طور کلی دارایی‌های ناهمگن، از ابتدا توکن گواهی منتشر و عرضه شود و در گام نخست تنها توکن دارایی عرضه می شود. این راهکار موجب می شود که هم خریداران و هم فروشندگان حداقل از لحاظ حقوقی در حاشیه امنی قرار گیرند و ضمنا بتوانند با توکن های دارایی خود در شبکه ققنوس به انواع مبادلات بپردازند. سپس در صورت تمایل به معاوضه توکن دارایی خود با یک دارایی قابل افراز بدون مشکلی مانند ملک، می‌توانند در فرایند تعریف شده شرکت کنند و با کمترین ریسک به خواسته خود برسند. در توکن پیمان هم همین رویه دنبال خواهد شد. گرچه دارایی پشتوانه آن ماهیت همگن دارد. در اینجا به هنگام بازخرید پیمان، ارزش ریالی آن به کاربر داده می شود مگر اینکه به میزبان‌های منتخب ققنوس مراجعه کند که در صورت ارائه 10000 پیمان، شمش های کوچک یا به اصطلاح «شمشک»هایی طراحی و تولید شده که تحویل خواهد شد.

در مورد املاک نیز اول توکن دارایی با پشتوانه ملک عرضه می شود که در این روند دارنده توکن، مالک آن ملک نیست و در مرحله بعد با برگزاری مزایده اگر دارندگان توکن توانستند به تعداد قابل افراز توکن دارایی را جمع آوری و در مزایده شرکت کنند قسمتی از ملک به ارائه دهنده توکن دارایی واگذار می شود و توکن دارایی وی باطل و فرایند تملیک ملک به نام دارنده توکن آغاز می شود.

رضا نورمحمدی: در حال حاضر برای خرید توکن حداقل و حداکثری وجود ندارد و خروج از شبکه به چه صورت خواهد بود؟

محمد فراهانی: درخصوص توکن پیمان، خروج از شبکه به دو صورت ریالی و طلایی امکانپذیر است که برای خروج ریالی از شبکه محدودیتی در تعداد پیمانها وجود ندارد ولی اگر کاربر بخواهد طلایی خارج شود باید حداقل 10 هزار پیمان داشته باشد. ضمن اینکه باید از پیمان کافی برای تسویه کارمزدهای درون شبکه ای ققنوس نیز برخوردار باشد.

رابطه توکن‌های دیگر با پیمان در شبکه ققنوس به چه صورت است؟

امیرحسین جلالی فراهانی: این شبکه برای پیشبرد امور عملیاتی و اجرایی خود به یک توکن واحد یعنی پیمان نیاز دارد. بر فرض مثال برای افتتاح حساب به یک پیمان نیاز است همچنین برای تسویه تعهدات مالی ناشی از کارمزدهای درون شبکه ای و معیاری برای سنجش ارزش سایر توکن ها، می توان از پیمان بهره برد.

در سپید نامه دوم ققنوس بر یکتایی پیمان تأکید شده و این‌گونه تلقی می‌شود هیچ‌کسی حق ندارد ارز دیگری را در این شبکه تولید کند و خود توکن پیمان با یکتایی در این شبکه در تضاد نیست؟

فراهانی: یگانگی پیمان بدین معنا است که توکن دیگری برای تسویه کارمزد خدمات شبکه تولید نمی شود. . وجود توکن های همتراز دیگر با پیمان در شبکه ققنوس، موجب سردرگمی و بلاتکلیفی ذی نفعان زیست بوم ققنوس می شود. ضمن اینکه در اینجا تأکید می شود نه پیمان و نه هیچ توکن دیگری در شبکه ققنوس ماهیت ارزی ندارد و همگی آنها به عنوان توکن های دارایی شناخته می شوند.

جمع‌بندی

حسین اسلامی: در بحث توکن املاک مازاد بانک‌ها ما اذعان داریم که این روند با پیچیدگی‌های خاصی مواجه است و تاکنون سپید نامه اختصاصی در این خصوص از سوی ققنوس منتشرنشده و تنها یک پیش‌نویس در این بخش منتشرشده که امیدواریم در چند ماه آتی هر یک از بانک‌های میزبان به‌صورت جداگانه سپید نامه خود در این خصوص را ارائه کنند. شبکه ققنوس از کارشناسان و متخصصین امر تقاضا دارد تا انتشار یک سپید نامه در حوزه املاک مازاد بانک‌ها صبر پیشه کنند و اگر نکاتی به ذهن آن‌ها می‌رسد، ققنوس از شنیدن نظرات آن‌ها استقبال می‌کند. همچنین همان‌گونه که در خصوص توکن پیمان این کار را انجام دادیم در خصوص توکن املاک مازاد بانک‌ها از متخصصان حوزه املاک برای رسیدن به بهترین نتایج بهتر دعوت خواهد شد و تا با شنیدن بحث‌های انتقادی بتوانیم خروجی بهتری در این خصوص ارائه کنیم. توکنایز کردن املاک مازاد بانک‌ها از روز اول جزو اولویت‌های ققنوس بوده و هست و ققنوس قرار نیست از این موضوع شانه خالی کند، ازاین‌رو سعی می‌کنیم زیرساخت‌های لازم از منظر تکنولوژی در این بخش ایجاد کنیم. اما نحوه و نوع نگاه در خصوص املاک مازاد با صاحبان دارایی است و ققنوس در این موضوع به‌عنوان یک توسعه‌دهنده اکوسیستم شناخته و مسئولیت آن را هم خواهد پذیرفت. موضوع املاک مازاد بانک‌ها پروسه‌ای زمان‌بر در لایه سیاست‌گذاران، عرضه‌کنندگان، مخاطبین و عامه مردم است. ققنوس کار خود را با توکن پیمان در مرحله اول آغاز کردن و در گام بعدی در حال ایجاد توکن KYC است و به قطع بعد از عرضه این توکن ها با توجه به بازخوردها توکن های دیگر طراحی خواهد شد.

مدیران ققنوس معتقد هستند به دلیل سرعت نباید شهرت این شبکه آسیب ببیند ازاین‌رو قصد نداریم به‌سرعت نسبت به توکنایز کردن انواع دارایی‌ها در این شبکه اقدام کنیم تا زمینه آسیب و ضرر مخاطبان فراهم شود. شبکه ققنوس به همان میزان که مدافع منافع بانک‌ها است به همان میزان نیز حامی منافع خریداران است و ما به‌عنوان توسعه‌دهندگان این پلتفرم حفظ منافع ناشران، عرضه‌کنندگان و خریداران برای مدیران ققنوس به یک اندازه مهم است. اکثر مدیران ققنوس و تمام نمایندگان کارگروه‌های این شبکه از بانک‌ها هستند و ساختار این شبکه به این گونه‌ای نیست که در یک‌طرف میز ققنوس و توسن و در طرف دیگر بانک‌ها باشند و امیدواریم بتوانیم با توسعه این پلتفرم نقش مؤثری در تسهیل زندگی مردم داشته باشیم.